Α΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Α’ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Στα πρωτόκλιτα ουσιαστικά:

1) οι καταλήξεις του πληθυντικού (και του δυϊκού) των αρσενικών και των θηλυκών είναι οι ίδιες·

2) το α στην κατάληξη -ας (σε οποιαδήποτε πτώση) είναι πάντοτε μακρόχρονο: ὁ Αἰνείᾱς, τῆς χώρᾱς, τοὺς στρατιώτᾱς (μακρόχρονη είναι και η κατάληξη α του δυϊκού: τὼ Ἀτρείδᾱ).

3) η γενική του πληθ. τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη: τῶν νεανιῶν, τῶν θαλασσῶν. Βλ. και § 39, 1, 2 και 3. Αλλά οἱ ἐτησίαι (= μελτέμια· πβ. § 83, 2, α), τῶν ἐτησίων.

Από τα πρωτόκλιτα αρσενικά σε -ης σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε -ᾱ και όχι σε -η:

α) τα εθνικά: ὦ Πέρσᾰ, ὦ Σκύθᾰ.

β) όσα λήγουν σε -της και τα σύνθετα (με β΄ συνθ. ρήμα) σε -άρχης, -μέτρης, -πώλης, -τρίβης, -ώνης κτλ.: ὦ στρατιῶτα, ὦ γυμνασιάρχα, ὦ βιβλιοπῶλα, ὦ παιδοτρίβα, ὦ τελῶνα.

Στα πρωτόκλιτα θηλυκά που λήγουν σε -α:

1) αν πριν από την κατάληξη α υπάρχει σύμφωνο (εκτός από το ρ), τότε το α αυτό λέγεται μη καθαρό, είναι κανονικά βραχύχρονο και στη γενική και δοτική του ενικού τρέπεται σε η: ἡ μοῦσα, τῆς μούσης, τῇ μούσῃ κτλ. - ἡ μᾶζα, τῆς μάζης, τῇ μάζῃ κτλ.

2) αν πριν από την κατάληξη α υπάρχει φωνήεν ή ρ, τότε το α αυτό λέγεται καθαρό, είναι κανονικά μακρόχρονο και φυλάγεται σε όλες τις πτώσεις του ενικού: ἡ πολιτεία, τῆς πολιτείας, τῇ πολιτείᾳ κτλ. - ἡ ὥρα, τῆς ὥρας, τῇ ὥρᾳ κτλ.

3) το α της κατάληξης στην αιτιατική και την κλητική του ενικού είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, ανάλογα με το τι είναι στην ονομαστική: (ἡ πολιτείᾱ) τὴν πολιτείᾱν, ὦ πολιτείᾱ - (ἡ μοῦσᾰ) τὴν μοῦσᾰν, ὦ μοῦσᾰ.

ΠΡΟΣΟΧΗ! 

Ανακεφαλαίωση:

Όπως είδαμε ότι τα ουσιαστικά της Β΄ ΚΛΙΣΗΣ μοιάζουν πολύ με τις καταλήξεις του αρσενικού οριστικού άρθρου (τα αρσενικά) και του ουδετέρου οριστικού άρθρου (τα ουδέτερα), έτσι και της Α’ ΚΛΙΣΗΣ μοιάζουν με τις καταλήξεις του θηλυκού οριστικού άρθρου.

Αν στη λήγουσα πριν το α υπάρχει κάποιο σύμφωνο εκτός από το «ρ», τότε το α γίνεται η. π.χ. η θάλασσα, της θαλάσσης. Αν ωστόσο έχει φωνήεν, τότε παραμένει ίδιο. Π.χ.

Επίσης, τα ουσιαστικά της Α’ ΚΛΙΣΗΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΟΥΔΕΤΕΡΑ. Θα μπορούσες να σκεφτείς το γιατί;

πηγή: Μιχ. Χ. Οικονόμου, Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Θεσσαλονίκη, 1971.

Ροδαμάνθη Σοφικίτου, Φιλόλογος