Κεφάλαιο: Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής (Μέρος πρώτο)

 

Μετοχές

Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που μετέχει στις ιδιότητες τόσο του επιθέτου όσο και του ρήματος. Η χρήση της στην A.E. είναι ιδιαίτερα συχνή· απαντά στον ενεργητικό, μέσο και παθητικό ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο, εκφράζοντας ποικίλες σημασίες.

 

Η μετοχή ανάλογα με τη χρήση της διακρίνεται σε:

α. Η επιθετική μετοχή

Η επιθετική μετοχή, έναρθρη ή σπανιότερα άναρθρη, λειτουργεί ως επίθετο και προσδιορίζει ουσιαστικά ή αντωνυμίες.

Η επιθετική μετοχή λειτουργεί στον λόγο ως:

1. α) Υποκείμενο:
   
   
2. β) Αντικείμενο:
   
   
3. γ) Κατηγορούμενο (η επιθετική μετοχή είναι πάντοτε έναρθρη)

β. Η κατηγορηματική μετοχή

Η κατηγορηματική μετοχή είναι πάντα άναρθρη, απαντά σε όλους τους χρόνους που έχουν μετοχή και αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται.

1. α) Κατηγορούμενο στο υποκείμενο συνδετικού ρήματος:
2. β) Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος:
   
   

Με κατηγορηματική μετοχή συντάσσονται, μεταξύ άλλων, τα:

1. α) εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω·
2. β) δῆλός εἰμι (είμαι φανερός), διαβιῶ / διαμένω γ) Pήματα που σημαίνουν έναρξη, λήξη, καρτερία, ανοχή, κάματο, όπως ἄρχω, ἄρχομαι.
3. δ) Pήματα που σημαίνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη και τα αντίθετά τους, όπως ἀγνοῶ, αἰσθάνομαι, ἀκούω, γιγνώσκω, ἐπίσταμαι, εὑρίσκω, ὁρῶ, περιορῶ (αδιαφορώ, επιτρέπω), μανθάνω, ἐνθυμοῦμαι, μέμνημαι, ἐπιλανθάνομαι (ξεχνώ).
4. ε) Pήματα που σημαίνουν αγγελία, δείξη, έλεγχο, όπως (ἀν)αγγέλλω, ἐπιδείκνυμι, ἀποδείκνυμι, δηλῶ, ἀποφαίνω, ἐλέγχω (αποδεικνύω).
5. στ) Pήματα που σημαίνουν ψυχικό πάθος, όπως ἀγανακτῶ, αἰσχύνομαι, ἄχθομαι, ἥδομαι (ευχαριστιέμαι), χαίρω,λυποῦμαι.

 

 

γ. Η επιρρηματική μετοχή

Η επιρρηματική μετοχή είναι άναρθρη, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός και εκφράζει τις επιρρηματικές σχέσεις του χρόνου, της αιτίας, του σκοπού, της υπόθεσης, της εναντίωσης, της παραχώρησης ή του τρόπου. Έτσι, μια επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι, αντίστοιχα, χρονική, αιτιολογική, τελική, υποθετική, εναντιωματική, παραχωρητική, τροπική.

 

Το υποκείμενο της μετοχής

Η μετοχή συμφωνεί κανονικά με το υποκείμενό της στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση:
Οἱ δὲ Θηβαῖοι ἔπεμψαν εἰς Ἀθήνας ἄγγελον ἐστεφανωμένον.
Ὁρῶμεν ὑμᾶς ἀπόρους ὄντας.

 

H επιρρηματική μετοχή διακρίνεται σε:

1. α) Συνημμένη· το υποκείμενό της έχει και άλλη συντακτική θέση στην πρόταση.
2. β) Απόλυτη· το υποκείμενό της είναι λέξη που δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση, αλλά λειτουργεί αποκλειστικά ως υποκείμενο της μετοχής. Η απόλυτη μετοχή τίθεται σε πτώση γενική (γενική απόλυτη) ή αιτιατική (αιτιατική απόλυτη).

Ροδαμάνθη Σοφικίτου, Φιλόλογος